Barkod Nedir? Barkod Çeşitleri Nelerdir?

Barkod, kalın ve ince çubuklarla, bu çubuklar arasındaki boşluklardan oluşan dizidir. Çubukların ve boşlukların yan yana dizilmesi ile 0-9 arası rakamlar, alfabedeki harfler ve nokta, virgül gibi işaretler simgelenebilir. Bir rakam, harf ya da özel işaretin çubuklarla simgelenebilmesi için bu çubukların nasıl dizilmesi gerektiği barkod alfabesi (bar code symbology) ile tanımlanır.

Dünya üzerinde kullanılan çok farklı tiplerde barkod çeşitleri vardır. Barkodlar tek boyutlu (1D) ve 2 boyutlu (2D) olarak çeşitlere ayrılmaktadır. Bunlardan en yaygın olarak kullanılanları EAN, EAN8, EAN13, UPC, Code 39, Code 93 ve Code 128’dir. Bunların yanısıra Codabar ve PDF 417 barkodları da uygulamada kullanılmaktadır.

Barkod Çeşitleri

1. UPC Barkodu

Çoğunlukla ABD ve Kanada bölgesinde kullanılan uluslararası ürün kodudur (Universal Product Code). Ticari ürünlerin numaralandırılmasında kullanılan ve sadece sayılardan oluşan UPC kodları UPC-A ve UPC-E olmak üzere ikiye ayrılır. UPC-A 12 basamaklı sayıdan oluşurken, UPC-E 6 basamaklı sayıdan oluşur.

2. EAN Barkodu

Perakende ürünlerin numaralandırılmasında kullanılır. Görünüş olarak UPC koduna benzer fakat UPC sadece 6 ve 12 hane olarak kodlanabildiği için EAN barkodu Avrupa’da daha yaygın olarak kullanılmaktadır. EAN barkodu sadece sayılardan oluşur, 8 basamaktan oluşan EAN-8 ve 13 basamaktan oluşan EAN-13 olarak ikiye ayrılır.

2.1. EAN-13 Barkodu

EAN-13 kodu 3-4-5-1 sayıdan oluşan 4 gruba ayrılmış 13 haneden oluşur. İlk üç hane barkodun kullanıldığı ülkeyi temsil eder. Örneğin Türkiye için ilk üç hane 869’dur. Bundan sonraki 4 hane şirket kodunu oluşturur. Şirket kodu TOBB (Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği) bünyesinde bulunan Mal Numaralandırma Merkezi’nden alınır ve bu kodu başka hiçbir şirket kullanamaz. Üçüncü kısımda bulunan 5 hane şirket tarafından ürünleri kodlamak için kullanılır. Aynı numara farklı iki ürünü kodlamak için kullanılamaz. 

EAN13 kodunun tamamlanması için bu 12 hane dışında bir de son hane olan kontrol numarası bulunması gerekir. Kontrol numarası barkod okuyucu tarafından barkodun doğru okunup okunmadığını kontrol etmek amacıyla kullanılır. Bu 13. hane önceki 12 sayıyı içeren bir formülün matematiksel sonucu yaparak elde edilir. Kontrol sayısı hesaplanırken;

1. Sağdan başlayarak ilk haneye tek denmek üzere sırasıyla tek, çift diye tüm haneler ayrılır.

2. Tek hanedeki sayılar toplanır ve 3 ile çarpılır.

3. Çift hanedeki sayılar toplanır.

4. Bulunan iki sayı birbiriyle toplanır ve eğer 10’un katı ise kontrol sayısı 0, eğer değil ise 10 sayısının katına yukarı tamamlayacak sayı bulunur.

Örneğin görseldeki barkod için adımları izlersek;

1. 8 Ç, 6 T, 9 Ç, 4 T, 0 Ç, 1 T, 6 Ç, 0 T, 0 Ç, 0 T, 0 Ç, 1 T

2. 6+4+1+0+0+1= 12 * 3 =36

3. 8+9+0+6+0+0= 23

4. 36+23= 59 > 60-59 = 1 kontrol sayısı olarak bulunur.

2.2. EAN-8 Barkodu

EAN-8 Barkodu EAN-13 barkoduna çok benzer. İlk üç hane ülke, diğer dört hane şirket ve son hane yine kontrol hanesidir.

Yukarıda tarif edildiği gibi kullanılan EAN kodlarına KAYNAK kod denir. Çünkü kodlar pazardaki ürünleri göstermektedir. Ancak EAN kodu sadece firma için de kullanılabilir. Eğer bu şekilde kullanılacaksa; EAN 8 kullanılıyorsa ilk hanesi mutlaka 0, EAN 13 kullanılıyorsa ilk hanesi mutlaka 2 olmak zorundadır. Bu rakamlarla başlayan hiçbir ülke kodu yoktur ve bu şekilde pazardaki ürünlerle sizin ürünlerinizin karışması söz konusu olmaz.

3. INTERLEAVED 2 of 5 (ITF)

EAN kodu gibi sadece numerik karakterlerden oluşur ve mutlaka çift sayıdaki haneden oluşur. Genellikle paketleme endüstrisinde kullanılır. Tüketim malzemelerinin kutularının dışında kullanılır. Bu kodlara bazen “Kutu Kodları” da denir. ITF’in uzunluğunu sınırlayan tek faktör, barkod okuyucunun kapasitesidir. ITF mutlaka çift sayıdaki haneden oluşur.

ITF’in temel özelliği her bir elamanın esasında iki rakamı kodlamasıdır. Bu nedenle uzun ve kompakt sayılar kullanılacaksa ITF barkodu elverişlidir. Fakat bu karmaşık yapısı nedeniyle okumalarda yanlışların önüne geçmek adına kodun altında ve üstünde “sınır çizgileri” kullanılabilir.

ITF’nin de EAN-13’e benzeyen özel kuralları vardır. Kod 14 hane olmalıdır. İlk 3 hane ülke kodu, sonraki 5 hane şirket kodu, sonraki 5 hane ise şirket tarafından verilen tek ürün kodundan farklı olan parça, kasa kodudur. Son rakam aritmetik olarak hesaplanan kontrol hanesidir.

4. CODE 39

En yaygın genel amaçlı kullanılan barkod türüdür. Hem sayı hem de harflerin kullanımına izin verir. Sadece küçük harfleri kodlayamaz. Çok geniş desteğe sahiptir ve genel ticari ve endüstriyel kullanım standardı olarak kabul edilir. Kod herhangi bir uzunlukta ve alfabenin tüm büyük harflerini kodlayabildiği gibi bazı özel karakterleri ( -, %, *, $) de kodlar.

CODE 39 daima bir yıldız (*) ile başlar ve biter, yıldız start/stop karakterleri olarak bilinir ve sadece kodun başında ve sonunda kullanılabilir.

5. CODE 128

Sıkıştırılmış yüksek yoğunluklu kodlardır. Genellikle lojistik, taşıma, sipariş ve dağıtım alanlarında kullanılır. Bu kodlama sisteminde numerik ve alfanumerik karakterler kullanılmaktadır.

6. COD 93

Sayılardan ve harflerden oluşur. Genellikle lojistikte, paketleri tanımlamada, elektronik bileşenlerin tanımlanmasında kullanılır.

7. CODABAR

Lojistik ve sağlık alanlarında kullanılır. Sadece numerik karakterler ve bazı özel karakterleri kodlayabilir, alfabetik karakterler kodlanamaz. Codabarda ayrıca start/stop (a, b, c ve d) karakterleri kullanılır. Bu karakterler herhangi bir kombinasyonla kullanılır ve bir kod  başlangıcında bir de bitişindedir.

8. GS1 DATABAR

Perakende satış yerleri, tüketici kuponlarını tanımlama ve sağlık sektöründeki bazı ürünleri tanımlamada kullanılır.

9. MSI

Genelde perakende satışlarda, stok yönetimi için kullanılır.

10. PDF 417

İki boyutlu barkod çeşididir. Bu kodlama sisteminde çok küçük bir alana yaklaşık 2000 adet numerik ve alfa numerik karakterler kodlanabilmektedir. Özellikle kimlik tanımlama uygulamalarında en çok kullanılan örnektir. Bilgisayar ortamında değerlendirilecek yazı, fotoğraf, parmak izi, imza gibi herhangi bir bilgiden PDF17 sembolü oluşturulmaktadır.

11. DATAMATRIX

Türkiye’de yaygın olarak ilaçların paketlerinde kullanılmaktadır.

Bulut tabanlı yapısı ile online olarak tüm verilerinizi depolayabildiğiniz aynı zamanda da iş süreçlerinizi müşteri ile tanışmadan satışın son noktasına kadar takip ederek ofis içindeki iletişimi tek bir merkezden yönetebildiğiniz Evobulut’u 2 kullanıcı ve 100 müşteri kaydına kadar ücretsiz olarak inceleyebilirsiniz.